Kuran ayı olan Ramazan ayını fırsat bilerek yıllar önce hazırlamayı vaad ettiğim Kuran'ın 21. Cüz'ünü nihayet Kuran okurlarıyla bu sene sanal ortamda paylaşmak istiyorum. Mukabele oluna.

21. Cüz, Ankebut Suresi'nin 46.ayetinden itibaren başlayıp Ahzab Suresi'nin 30. ayetinde sona eriyor. Bu sureler arasında yer alan surelerle 21. Cüz toplam olarak 5 sureden oluşmaktadır:

Medine'de inzal olan Ahzab Suresi hariç, diğer tüm sureler Mekke ortamında inen bölümler. Yine Ahzab Suresi dışında, surelerin hepsinin de Mukatta harflerinden olan E.L.M. ile başladığını görmekteyiz.

21. Cüz'de genel çerçeve bu öğelerden oluşuyor. Şimdi bu surelerin ana temalarına temas edelim, özet bilgiler vererek bazı seçilmiş ayetlerden örnekler sunalım.

Dişi Örümcek anlamına gelen Ankebut kelimesi, sure içerisinde, Allah'dan başkasını Veli edinenlerin çürük bir yapıya sığındıklarını anlatmak için, dişi örümceğin evinin güvensizliğine gönderme yapılan bir konteksde geçer, çünkü örümcek evinin en çürük ev olduğu bildirilmektedir.

Bilimsel tefsirde, bir tür dişi örümceğin kendi eşini yediği gözlemlenmiş. Dişi örümceğe ne kadar güven olursa, putlara tapan, Allah'dan başkasını dost edinip güvenen kişinin durumu da ancak o kadar olur.

20. Cüz'den 21. Cüz'e geçişte okuduğumuz ayet, salatın fahşadan ve münkerden alıkoyacağını bildiren ayettir (29:45). Ardından inananların Ehli Kitab'la olması gereken ilişkisi açıklanmaktadır.

Ehli Kitab'ın ve başka insanların Kuran'a karşı duydukları kuşkulara cevap veren sure, Muhammed peygambere indirilen Kuran'ın bizzat mucize olduğunu septik bireylere ilan etmektedir. Kitap almamış bir toplum (ümmi) içinden gelen elçinin daha önce Kitap'la tanışmış biri olmadığı ve o tür Kitap'ları da eliyle yazmadığı vurgulanmaktadır.

Ancak yine de birçok insan şüphelerini izale etmek niyetinde olmayıp mesaja sırt çevirdikleri için cehennem azabı ile kuşatıldıkları ve onu tadacakları haber verilmektedir.

Kuran'dan kuşkusu olmayıp ona iman edenlerin ise cennet köşklerine yerleştirileceği müjdelenirken, kulluk yaşamında çıkabilecek engeller karşısında gerekirse inançları ve Allah uğruna göç etmeleri (Hicret) ve direnmeleri öğütlenmektedir. Kulluk bilinci ölene dek sürdürülmelidir.

Allah'ın varlığına inanan birçok insanın da cehennemlik olduğunu öğreniyoruz. "Gökleri ve yeri kim yarattı, güneşi ve ayı emrinize kim verdi?" sorularına hep "Allah" diye cevap verenler, nasıl oluyorsa yine de O Tek İlah'a ortak koşuyorlar, sapkınlık gösteriyorlar. Olayı anlamıyorlar...

Zor durumlarda kalınca sadece Allah'ı anan insanlar, rahata kavuştukları zaman hemen tek olan Allah'a ortaklar ihdas ediyorlar.

İnsanoğlu şirkten uzak, hayatını anlamlı kılabilecek seçimi yapması gerekiyor. Ankebut Suresi'nin son bölümleri, hayatın anlamını ve konsentire olunacak alanı bir anlamda şöyle özetlemektedir.

İnşaallah bizler de çaba gösteren, çalışan kullar olur ve Allah'ın müjdelediği bu yollardan (sebil) birine ulaşırız...

Rum Suresi adını aldığı Romalıların gelecekte elde edeceği zaferle söze başlar. Bizans ordusu, Mecusi İranlıların hücumu sonucu büyük bir yenilgiye uğratıldı. Kimsenin hayal edemeyeceği ve inanması güç bir ortamda Kuran, Romalıların tekrar onlara karşı galip geleceğini, hatta çok kısa bir zaman dilimi (3 ila 9 yıl arasında) bildirerek gaybi ihbarda bulundu. Aynen öyle de oldu. Bu haberden yedi yıl sonra Rumlar İranlıları bozguna ugrattı ve Kuran'ın verdiği haber gerçekleşmiş oldu. Bu olayın bir benzerini tekrar yaşama durumu olur mu, zaman gösterecek...

Kuran sürekli hem afaki hem de enfusi ayetlere dikkat çeker. E.L.M.'ler Kuran'ın hem bir cüzü anlamında ayet teşkil ederken, hem de mucize anlamında "ayet"i sembolize ediyorlar. Bu gaybi haber de bir ayet. İlk ayet olan E.L.M. ile zaten bu ayete dikkat çekiliyor. EL-RuM kelimesi kendi bünyesinde E.L.M. harflerini içeriyor, ilgi çekici olarak.

Bu olayda ilgi çeken bir başka yön şu. Kuran bu gaybi haberi aktardıktan sonra bunun "Allah'ın vaadi" olduğunu bildirmesi ve surenin son ayetinde tekrar bu "vaad"e vurgu yapması enteresan (30:6, 60).

Bilimsel tefsirde sözü edilen bir başka boyut da, Rumlarla İranlıların savaştığı yerin, dünyanın en alçak yeri olduğu ve bunun da ayetteki "ednal-arz" tabiriyle vurgulandığı öne sürülüyor.

Surenin akışı içerisinde dünya hayatına dalmamayı, Ankebut Suresi'nde de işlendiği gibi hayatın anlamsız olmadığı, helak edilen toplumlardan ders çıkartılması gerektiği

ve elçilerin getirdiği mesaja kulak verip ahiret yurduna endeksli bir yaşam tarzı benimsenmesi salık veriliyor. Aksi takdirde helak edilen toplumların akibetine benzer bir sonucun bize de uzak olmadığı anlatılmaktadır.

Hayatın sonrasına atıflar çoğu surede tematize edildiği gibi bu surenin de gündeminde yer alıyor...Saatin sona erdiği gün yaşanan şoklar ve dünya hayatında yapılan seçimlerin sonuçları tasvir ediliyor can alıcı ifadelerle...

Sonra Yüce Allah, hem afakta ve hem de kendi içimizde bulunan örneklerle kendi ayetlerinden bir kısmını ardarda sıralamaktadır.

Üstün ve Bilge olan Allah'ın bunca ayetini inkar etmek anlaşılır gibi değil. İnananların da Allah'a ortak koşmaları ve dini O'na has kılmamaları da şaşılacak iş doğrusu...

Aslında fıtratları gereği insanlar tek Tanrı'ya inanacak donanım ile yaratılmışlardır. Muvahhid olmayı hedefleyen insanların dikkat etmesi gereken hususları okuyalım:

Müslümanlar arası hizipleşme ve birbirinin aleyhine grublaşmalar da bu ayetin tasvirine girmektedir. Her grub kendisini merkezde görmekte, ehliyet aranmadığı gibi Tekasür'le övünülmektedir. Hayırda yarış yerine birbirlerini rakip görme ve dayanışma yerine dışlama eğilimi hiçbir müslümana yakışmamaktadır.

Suçlu ve günahkar bir toplum olduk biz de... Felaketleri hazırlayanlar yine bizleriz... Samimi olmalı inananlar inandıkları konusunda... Şirksiz bir iman ve salih projeler boyutu olmalı müminin, sosyal hayata yansımalı inançlar...

Tarihten ders alınmalı, öncekilerin düştükleri hatalara düşmemeli ve vahye uygun bir yaşam tarzı benimsenmelidir...En nihayet dönüş O'na olacaktır...Hesap görülecektir...

Sure bu noktalara dikkat çekerek şöyle sona ermektedir...

Kuran bizim için gerekli tüm bilgileri ihtiva etmektedir, yeter ki öğüt almasını bilenlerden olalım ve mesaja kulaklarımızı tıkamayalım...

Sureyi okurken bazı dikkatimi ve ilgimi çeken hususlar şunlar oldu.

Rum Suresi ilginç tekrar ve terkipler barındırıyor.

Ayet başlarında 7 yerde "Ve min ayatihi..." - "O'nun ayetlerinden..." biçimindeki terkip ilgi uyandırıyor (30: 20, 21, 22, 23, 24, 25, 46). Peşpeşe "O'nun ayetleri..." sıralanıyor. Bu terkip bu biçimi ile H.M. içeren iki surede de (41:37, 39); (42:29, 32) aynen geçer. Her iki surenin iki ayetinde aynı terkip yer alır. "Ayetihi..." kelimesi bu formda tüm Kuran boyunca 37 yerde zikredilir.

İlgi uyandıran başka bir terkip ise "ve yevme tegumu's-Saatü..." - "Kıyametin koptuğu gün..." diye tercüme edilen ifade. Tam üç ayette tekrarlanıyor (30:12, 14, 55). "Saatin sona erdiği gün...", yani "Dünya'nın Sonu" demek daha dogru olur kanımca. Zira Kıyamet dediğimiz olay bir sonraki aşama.

Bu format içerisinde yer alan "...tegumu..." kelimesi bir başka yerde, "Ve min ayatihi" diye başlayan ayetin hemen ardından gelen şu terkiple de geçer: "en tegume's-Semau ve'l-ardu bi emrihi..." - O'nun ayetlerinden biri de; "Semanın ve arzın O'nun emri ile (ayakta) durmasıdır".

Rum Suresi ile ilgili Ali Şeriati'nin "Aydınlara Umut Çağrısı - Rum Suresinden Dersler" adlı çalışması okunabilir. Yazar kitabta, Romalıların Zaferi ile ilgili tarihi bilgilerin yanısıra günümüzle de bir bağlantı kurmaya çalışarak kendine has yorumlar sunmuş...

Ayrıca Kemal Ersözlü dostumuzla Umran dergisinde Yusuf Kaplan'ın gerçekleştirdiği "Küresel Roma ve İslam" başlıklı mülakat da konu açısından oldukça aktüel ve Kıraat vasatımızın şaheser bir yorumu. Kuran ve tarihin doğru oku(n)masına örnek teşkil edecek bir söyleşi olmuş. Okumanızı mutlaka tavsiye ederim.

Lokman Suresi'nde Hikmet Sahibi Lokman ve oğluna yaptığı öğütler yer almakta ve müslüman ebeveynlere bir eğitimci kimliğin ipuçları sunulmaktadır.

Lokman Suresi de ilgi odağımızı Kitab'a yöneltmekte, O'nun güzel davrananlar için bir hidayet ve rahmet kaynağı olduğu hatırlatılmaktadır.

Kitab'ı rehber edinenlerin salatı gözeten, zekatı veren ve ahiret bilincini içselleştirenler olarak tasvir edildiğini okuyoruz. Sonuçta kazananlardan olan mutlu insanların tasviri...

Asılsız hadisleri izleyenler de insanları bu Rehber'den saptırmaya uğraş vermekteler...

Allah ise ayetlerini yine kainattan ve bizlerden örneklerle diziyor önümüze...

Hikmet verilen Lokman'ın oğluna öğütlerini okuyalım:

İşte bütün bir hayatı kuşatan öğütler demeti... Çocuklarımıza olan sorumluluklarımızı hatırlamalı ve onlara bu Kitab'ı miras bırakmalıyız... Ama sorgulayan bir anlayış çerçevesinde... Atalarını körü körüne taklit eden değil, bizzat onları Kuran'la tanıştırarak vahy ile hareket eden bireyler olmalarını sağlamalıyız...

Lokman Suresi öğüt alınacak kevni ayetleri sunduğu gibi ahiret konusunu da sürekli canlı tutmakta...

Ayrıca şirkin "en büyük zulum" olarak tasvir edildiği bu surede yine şirk anlayışları deşifre edilmektedir...Gökleri ve yeri yaratanın Allah olduğunu söyleyenler dini O'na has kılmamakta ve O'na ortaklar koşmaktadır...

Allah'ın kelimeleri bitmez tükenmez...Öğüt alabilene ne mutlu!

Lokman Suresi'nin son birkaç ayetini okuyalım:

E.L.M. ile dikkat çekilen bizzat Kitab'ın kendisi ve menşei hakkında... Kitab'ın inzalinin Allah'dan olduğunu kesin ifadelerle vurgulayan ayetlerle giriş yapılıyor sureye. Kuran'ın ilahi menşeili oluşunun ve niçin indirildiğinin çok net izahı sözkonusu. Bu kesin bilgi karşısında secde etmekten başka alternatifimiz olabilir mi?

İman ettik, secde ediyoruz bu konuda...

Dikkatimiz afaki işaret ve belgelerle donatılmış kainata çevriliyor. Müteşabih ağırlıklı ayetlerle ana tema "Yaratılış". Çarpıcı ifadelerle hem göklerin, hem yerin, hem ikisi arasındakilerin ve hem de insanın yaratılışı ayrıca işleniyor.

Göklerin ve yerin 6 günde yaratılması ile zaman mefhumunun insan algısındaki göreceliğe dikkat çekilmesi kadar, insanoğlunun yaratılış evresi ve serüveni hakkında da bilgilendiriliyoruz. Zamanın göreceliliğine örnek olarak Allah katında bir günün bizim algımızda 1000 yıl ile ifade edileceği (hatta bu başka bir surede 50 000' e de çıkar) anlatılmak istenir.

Secde suresinin temas ettiği diğer bir konu, kimsenin önleyemeceği ve herkesin tadacağı ölümdür. Rabbe olan Dönüş. Bununla ahiret gündeme getirilerek inanan ve inkar edenlerin tavırları tasvir ediliyor. Gerçeği örtenlerin pişmanlıkları....Gerçeğe secde edenlerin mutlulukları anlatılıyor...

Sureye isim olan ayette (32:15) inananların tasviri yapılıyor. Ardından cehennem ve cennet sahiplerinin özellikleri resmediliyor...

Kuran'da genelde "Allah'a (yalan) iftira edenden daha zalim kim vardır?!..." terkibi hakim bir kullanımdır. Secde Suresi'nde bu en zalimler tasvirinde farklı bir kullanım dikkatimi celbetti. "Allah'ın ayetleri hatırlatıldıktan sonra onlardan yüz çevirenden daha zalim kim?" olacağı söyleniyor (32:22). Kuran'a göre en azılı zalim iki grubu öğrenmiş olduk. Allah adına iftira eden ve O'nun ayetleri hatırlatılınca yüz çeviren kişi.

Secde Suresi'nde Musa'nın kıssası ile rehberlik konusunda Mekke toplumu ve sonrakiler için bir benzetme yapılır. Musa nasıl vahye muhatap olarak toplumuna yol gösterdiyse, Mekke toplumu ve sonrakiler de bunu Kuran'a muhatap olan Muhammed peygamberle aynen yaşayacaklardır. Vahyin kılavuzluğu öngörülmektedir herhalukarda.

Secde Suresi okuyucusuna yine önceki nesillerin helak ediliş sebeplerini ibret alınması için sunar. İbret alınması için kuru yerin suyla nasıl diriltildiği de örnekler. "İşiten/Dinleyenler için..." ayetler sıralanır...

Surede "azabın tattırılması" yoğun biçimde geçiyor. Kafirlerin alay ettikleri "Fetih Günü" (Yevmel-Fethi) sorusuna surenin son ayetinde "bekle"me ve sonucu görme buyruğu ile karşılık veriliyor. Alay edenler tatmasın da kim tatsın azabı...

Alay edenlerin akibeti sonuçta alay ettikleri şey ile kuşatılmış olmaları...Azab tadılır mı? Allah da alay edenler ile böyle "alay" ediyor işte...

Ahzab Suresi, Nebi'ye hitap ile başlar ve ağırlıklı olarak da Nebi'ye özgü konuları işler. Nebi'nin yaşadığı zaman dilimi içinde ailesi ve müminlerle ilişkisinden kesitler göze çarparken aynı biçimde münafıkların tutum ve davranışları açığa vurulur... Medine'de inzal olan surelerden olduğu için, müminlerin gündelik yaşamlarında karşılaşabilecekleri sorunlarla ilgili hükümler ve savaş ortamını yansıtan tasvirler dikkat çekici...

21. Cüz'ün son halkası olan ve 30. ayetinde sona eren Ahzab Suresi'nin giriş ayetleri şöyle:

Sure adını Hicri 5. Yılda meydana gelen kabileler arası savaş ile ilgili 9-27 ayetler arasında geçen konuya atfen ve 20. ayette yer alan Ahzab (Hizb/Grub/Parti) kelimelerinden alıyor.

Sure, peygamberin eşlerine özel hükümler getiriyor ve 21. Cüz bu özel hükümlerin bağlamında sona eriyor...

Bu ayetten sonrası 22. Cüz'e geçiş ayetleri...Konu bütünlüğünü kaybetmemek için onları da okuyalım.

Allah'a Hamd olsun, Kuran'ın 21. Cüz'ünü okumuş olduk...

Allah'dan başkasını Veli edinmeden, kuracağımız yuvalarımızı, oluşturacağımız kurumlarımızı Dişi Örümcek yuvasına dönüştürmemeliyiz.

Yaşadığımız Batı Roma ülkesinde müslüman kimliğimizi bir Lokman misali ebeveyn kimliği ile donatarak geleceğimizin inşası olan çocuklarımıza Kuran'ı ve Hikmet'i doğru aktarmalıyız.

Allah'a olan Secde'mizi hizipleşmeden iman ve salih işlerle sürdürmeliyiz...

Unutmayalım ki, Dönüş O'nadır...Övgü yanlızca O'na...